Turystyka – Gmina

BACHORZEW
Miejscowość położona przy drodze do Konina. We wsi, w okolicach drogi na Wilkowyję, zachowany grób żołnierzy napoleońskich wraz z drewnianym krzyżem z 1936 roku. Obok miejscowej szkoły sala wiejska – siedziba ochotniczej straży pożarnej. Wokół wsi duży kompleks leśny z urokliwą doliną Lutyni.

CIELCZA
Wieś położona przy szosie w kierunku Poznania, na grzbietach ostańca morenowego zwanego Pagórem Cielczy. Pierwsze wzmianki o miejscowości pojawiają się w 1257 roku kiedy to występuje ona pod nazwą Czelczy. Tutejsza parafia istnieje od 1378 roku. Kościół pw. św. Małgorzaty zaprojektowany przez Stanisława Cybichowskiego, wybudowano w latach 1912-1913, przy kościele plebania z 1933 roku. Nieco dalej szkoła z początku XX wieku. Przy miejscowej remizie strażackiej figurka św. Floriana ufundowana z okazji 80-lecia straży. Z Cielczą związana jest postać prof. Eugeniusza Mitkowskiego (1940-2000) – rektora Politechniki Poznańskiej, specjalisty z zakresu elektroenergetyki. O miejscowości opowiada wiele legend. Według jednej z nich Cielcza znana była z sabatów czarownic, które odbywały się na skrzyżowaniach dróg w pobliskim lesie, w kierunku na Wilkowyję oraz raz do roku na Łysej Górze, najwyższym punkcie wzgórz wokół Żerkowa.

CZĄSZCZEW
Miejscowość położona 6 km na północny zachód od Jarocina. W miejscowym lesie, nieopodal wsi, zachowały się fragmenty grodziska pochodzącego z IX-XIII wieku. Jest to grodzisko pierścieniowe z podwójnymi wałami i podwójną fosą.

GOLINA
Wieś położona przy szosie i drodze kolejowej do Wrocławia, 7 km od Jarocina. Nazwa miejscowości pochodzi od nieuprawnej ziemi, w pierwotnej wersji Golinia lub Golenia. Pierwsza wzmianka pochodzi z 1338 roku. We wsi znajdują się ślady osadnictwa z X wieku, są to pozostałości po grodzisku pierścieniowatym zwanym „zamczyskiem”. W miejscowości drewniany kościół z drugiej połowy XVII wieku pw. św. Andrzeja. Kryty dachem gontowym z wieżyczką, z prezbiterium nieco węższym od nawy, pod koniec XVIII wieku dobudowano zakrystię. Wewnątrz świątyni polichromia z 1935 roku. Ołtarz główny z cudownym obrazem Matki Bożej Pocieszenia z XVII wieku. Obok kościoła drewniana czworoboczna dzwonnica, pochodząca z 1750 roku, przykryta również dachem gontowym. Dobudowano do niej w 1985 roku murowaną kostnicę. Na miejscowym cmentarzu pochowano powstańca wielkopolskiego z 1918 roku Andrzeja Paryska, służącego w 8 pułku strzelców wielkopolskich. Pochowany jest tu również ks. Szczepan Toboła, który w 1900 roku objął tutejsza parafię. Popierał on twórczość ludową i promował ją zakładając m.in. stowarzyszenia, doprowadził również do powstania Kółka Rolniczego. W wsi znajduje się plebania z początku XX wieku, dom parafialny z 1939 roku oraz figurka św. Wawrzyńca z XIX wieku. Miejscowość znana jest przede wszystkim z haftu nasnuwanego. Tradycje snutek golińskich przetrwały dzięki Helenie Moszczeńskiej, żonie ostatniego dziedzica Goliny, do dziś kultywowane przez mieszkanki wsi. Miejscowy zespół folklorystyczny „Goliniacy”, w 2005 roku otrzymał nagrodę im. Oskara Kolberga.

ŁUSZCZANÓW
Wieś położona przy drodze Wilkowyja – Lisew. Pierwsze wzmianki o Łuszczanowie pochodzą z 1305 roku i dotyczą nadania wsi Vczonovo cystersom z Lądu. Od 1504 roku wieś należała już do rodu Opalińskich i weszła w skład dóbr radlińskich. Zabudowa wsi skupia się głównie wzdłuż jednej ulicy (Długiej), przy niej ulokowana jest również szkoła istniejąca od 1871 roku. We wsi przy sali wiejskiej znajduje się siedziba ochotniczej straży pożarnej, istniejąca od 1924 roku. W tej miejscowości także możemy spotkać urokliwe kapliczki min. św. Wawrzyńca z przełomu XIX i XX wieku oraz figurkę Matki Boskiej z Lourdes, pochodzącą prawdopodobnie z początków XX wieku. Najbardziej charakterystycznym elementem zabudowy wsi był wiatrak koźlak z XIX wieku. Obecnie odremontowany i przeniesiony z dawnego miejsca ul. Wiatracznej na teren Szkoły w Łuszczanowie. W przyszłości planowane jest tu również otwarcie „Domu chleba” oraz schroniska młodzieżowego. Całość obiektów ma stanowić Centrum Kulturalne w Łuszczanowie.

MIESZKÓW
Wieś położona przy drodze i linii kolejowej do Poznania. Pierwsza wzmianka pochodzi z 1290 roku i dotyczy wymienionego kościoła w miejscowości Mieszko. Nazwa wsi pochodzi prawdopodobnie od staropolskiego imienia Mieszko lub od wyrazu mieszek. Mieszków od 1777 do 1873 roku był prywatnym miastem rodziny Herstopskich. Potwierdził to przywilej nadany przez króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Pamiątką po dawnych latach jest zachowany do dziś czworoboczny rynek. Miejscowy kościół pw. św. Wawrzyńca pochodzi z 1767 roku. Wyposażenie kościoła, głównie rokokowe, z II połowy XVIII wieku. Na ścianie epitafia upamiętniające Ludwika Herstopskiego – założyciela miasta oraz posła Władysława Taczanowskiego. W miejscowości zachował się barokowy dworek z II połowy XVIII wieku. Z miejscowością związane są postaci Stanisława Taczaka, pierwszego dowódcy Powstania Wielkopolskiego oraz Władysława Marcinkowskiego, wybitnego rzeźbiarza, twórcy m.in. pierwszego na ziemiach polskich pomnika Juliusza Słowackiego w Miłosławiu.

POTARZYCA
Wieś położona przy drodze Golina – Rusko. Pierwsza wzmianka pojawia się w 1391 roku, gdy należała ona do rodziny Zarembów. Potarzyca w latach 1403-1458 była zaliczana częściowo do miasta. We wsi grodzisko stożkowate zwane Okopem. W nim pozostałości kamiennych piwnic, świadczy to o znajdującej się tu wcześniej budowli obronnej. Na zboczu parku pomnikowy dąb o obwodzie 470 m. Miejscowy kościół pw. św. Podwyższenia Krzyża z 1795 roku, istniał wcześniej jako św. Doroty. Przy kościele cmentarz parafialny z pomnikiem upamiętniającym powstańców wielkopolskich. W miejscowej szkole im. Jana Heweliusza, wybitnego astronoma, działa od 1993 roku planetarium. Jego twórcą był zmarły w 2011 roku Andrzej Owczarek. Za swoje osiągnięcia, w tym za budowę planetarium, otrzymał on liczne wyróżnienia, m.in. Nagrodę Fizyków Polskich, nagrodę Ministra Edukacji i tytuł Jarocinianina Roku. Planetarium wyposażone jest w aparaturę projekcyjną wykonaną na zajęciach Szkolnego Koła Miłośników Astronomii. Kopuła projekcyjna o średnicy 5 metrów przeznaczona jest dla 40 widzów. Podczas seansu w planetarium można obejrzeć 6 tysięcy gwiazd, czyli tyle, ile widać na niebie gołym okiem. W Potarzycy działa Stowarzyszenie Miłośników Kultury Ludowej. Organizuje ono międzynarodowe spotkania folklorystyczne. Działa tu również zespół ludowy Snutki.

RADLIN
Wieś położona przy drodze kolejowej do Gniezna. Nazw wsi pochodzi od słowa „Radło”. Pierwszą wzmiankę z 1291 roku poświadcza wydany dokument lokacyjny wsi na prawie niemieckim dla miejscowości Radlino. Od XVI wieku miejscowość była w posiadaniu rodu Opalińskich, którzy wznieśli tu okazały pałac. Przetrwał on w swej pierwotniej wersji do roku 1730. W kolejnych latach ród Sapiechów rozpoczął rozbudowę pałacu, której jednak nigdy nie udało się ukończyć. Ostatecznie, za sprawą Radolińskich, został on rozebrany. Dziś po dawnej budowli pozostały jedynie ruiny. Przy ruinach, w dawnym pałacowym ogrodzie znajduje się cmentarz parafialny. Po drugiej stronie ulicy kościół parafialny pw. św. Walentego wybudowany w latach 1686-1688. Przy nim starsza kaplica pw. Matki Bożej Karmelitańskiej, wzniesiona jako kaplica grobowa Opalińskich. Stojąca obok kościoła drewniana dzwonnica pochodzi z XIX wieku i pokryta jest dachem gontowym. Z Radlinem i jej właścicielami związanych jest wiele miejscowych legend. Jedna z nich mówi o tunelu łączącym miejscowy pałac z kościołem. W Radlinie, przy miejscowej szkole działa Stowarzyszenie na Rzecz Dzieci i Młodzieży TĘCZA im. Macieja Kostki. Prowadzi ono centrum turystyki i rekreacji, zajmujące się również rehabilitacją oraz wakacyjnymi koloniami dla dzieci.

ROSZKÓW
Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z 1395 roku, wieś od XIX wieku należała do dóbr rodziny Radolińskich. Miejscowy kościół pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa pochodzi z 1988 roku. Znajduje się tu również zespół dworski z początków XX wieku. Jest to piętrowy dwór z przyległym do niego parkiem i stawem. Obok pochodzący z przełomu XIX/XX wieku spichlerz. Miejscowość najbardziej znana jest jednak z znajdującego się tu sztucznego zbiornika wodnego powstałego w latach 1994-1997. Zbiornik „Roszków” ma powierzchnię 34 ha, pojemność użytkową – 616 tys. m3 i długość ok. 2 km. Szerokość dochodzi do 160 m, a średnia głębokość od 2,9 m. Zapora ma długość 225 m. Jest to miejsce idealne dla wędkarzy i ludzi szukających miejsca na chwile relaksu. Wysokie trawy i trzciny są siedliskiem wielu ptaków, można zobaczyć tu łabędzie oraz kaczki, a w wodach zalewu złowić ryby. Często organizowane są tu zawody wędkarskie.

SIEDLEMIN
Miejscowość położona na krańcowym odcinku sztucznego zbiornika „Roszków”, utworzonego na Lubieszce. Miejscowy kościół pw. św. Mikołaja pochodzi z lat 1846-1848. W latach 1925-27 przebudowany według projektu Rogera Sławskiego, znanego poznańskiego architekta. W ołtarzu głównym znajduje się figura patrona kościoła pochodząca z XVII wieku. W jednym z bocznych ołtarzy umieszczono obraz św. Rocha. Kościół otoczony jest kamiennym murem, na słupach bramy znajdują się dwie figury Chrystusa i Matki Boskiej. Niedaleko stoi budynek plebani pochodzący z początków XX wieku. We wsi znajduje się również szkoła wybudowana na początki XX wieku. Na skrzyżowaniu dróg zachowała się kapliczka pochodząca z XIX w. z figurą przedstawiającą św. Wawrzyńca. W miejscowości znajduje się także późnoklasycystyczny dwór pochodzący prawdopodobnie z 1830 roku (własność prywatna). Przy nim park o powierzchni 2,12 ha oraz staw.

TARCE
Wieś położona przy drodze na Konin. Pierwotna nazwa wsi to Tarszice, dzisiejsza nazwa utrwaliła się w XVII/XVIII wieku. Tarce od 1866 roku były własnością rodziny Ostrorogów Gorzeńskich. Po śmierci ostatniego z rodu – Zbigniewa – miejscowość trafiła w ręce rodziny Skarżyńskich. W miejscowym parku ulokowany jest eklektyczny pałac z 1887 roku. Obecnie po zakończonym w 2010 roku remoncie w zespole pałacowo – parkowym w Tarcach mieści się stylowo urządzony hotel i restauracja. W pobliskim lesie liczne stawy, źródełko słynące z magicznej mocy. Obok niego replika figurki Matki Boskiej z Lourdes, ufundowana w 1920 roku przez żonę Z. Gorzeńskiego – Anielę z Biegańskich. Z miejscowością związanych jest wiele legend i podań min. o straszącym w pałacu duchu kucharza czy krążącej po parku w ciemnościach karecie. W parku przy stawach znajdował się kiedyś wigwam, dziś pozostały po nim jedynie znikome ślady. Od kilku lat działa nowy obiekt Darz Bór, wynajmowany przez nadleśnictwo. Przy drodze na Kadziak mieści się leśniczówka, przy niej ustawiono pamiątkowy kamień zmarłych członków miejscowego koła łowieckiego. W przysiółku Tarce osiedle wybudowano nową kaplice Miłosierdzia Bożego.

WILKOWYJA
Miejscowość położona przy drodze do Żerkowa, nad rzeka Lutynią. Ozdobą wsi jest neogotycki kościół pw. św. Wojciecha wybudowany w 1855 roku. Przy kościele znajduje się kapliczka z figurką św. Barbary z początku XIX wieku. Obok w parku plebania z 1921 roku z czterokolumnowym gankiem. Na skrzyżowaniu dróg do Żerkowa, Radlina i Tarc w centrum wsi znajduje się niedawno odnowiona figurka św. Piotra. Wilkowyja znana jest również z opisanego przez J. Iwaszkiewicza w opowiadaniu „Młyn nad Lutynią” dawnego młyna (dziś własność prywatna). W miejscowości znajdująsię również dwa żelbetowe mosty z 1914 roku. Według legend miał tędy przechodzić w drodze do Gniezna św. Wojciech, który zatrzymał się tu na nocleg. Podczas jego pobytu dało się tu słyszeć wycie wilków, po tym zdarzeniu miała powstać nazwa wsi. Inne podania mówią o wilku zamkniętym przez kozę w miejscowej kapliczce po nieudanym polowaniu. Tak czy inaczej, genezą nazwy miejscowości musiały być żyjące tu niegdyś wilki.

WITASZYCE
Wieś położona przy drodze do Kalisza, największa wieś w okolicy, licząca ok. 4000 mieszkańców. Pierwszy raz wymieniona w dokumentach jako wieś biskupów poznańskich w 1350 roku. Jej nazwa pochodzi prawdopodobnie od imienia Witasz. Od 1364 roku wieś była majątkiem prywatnym Mikołaja Kobylińskiego. W wsi dwa kościoły: parafialny pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny z 1928 roku oraz starszy św. Trójcy z 1808 roku z drewnianą dzwonnicą. Przy głównej drodze w parku krajobrazowym znajduje się dawny dwór oraz pałac z 1899 roku. Obecnie mieści się w nim hotel oraz Muzeum Wojen Napoleońskich. Przy głównej drodze, niedaleko pałacu znajduje się oficyna. Witaszyce były kiedyś dużym ośrodkiem przemysłowym. Znajdowała się tu cukrownia, cegielnia (czynna do dziś), a w pobliskich Witaszyczkach – roszarnia lnu.

ZAKRZEW
Wieś, po raz pierwszy wymieniana w dokumentach z 1413 roku, jej losy są powiązane z sąsiednia wsią Prusy. Zakrzew położony jest przy lokalnej drodze Jarocin – Dobrzyca. Pałac pochodzi z 1886 roku, jest to dwupiętrowa budowla w neorenesansowym stylu. Obecnie pałac jest własnością prywatną. Budynek otacza park krajobrazowy o powierzchni 9,6 ha ze stawem i głazem upamiętniającym założyciela tego miejsca – Eli Carsta. Pod koniec II wojny światowej, w 1945 roku, w okolicach wsi działało radzieckie lotnisko polowe, jego dowództwo miało siedzibę w zakrzewskim pałacu.